Zez – z łaciny strabismus – jest schorzeniem, które polega na nierównoległym ustawieniu gałek ocznych. Zazwyczaj towarzyszą mu różne zaburzenia widzenia jednoocznego i dwuocznego. Jakie są metody leczenia zeza? Istnieje wiele rodzajów i podziałów chorób oczu, obejmujących zeza. Wśród głównych grup można wyróżnić: zeza jednostronnego – w przypadku, kiedy stale zezuje to samo oko, oraz zeza naprzemiennego – kiedy oczy zezują naprzemiennie. Podziału można dokonać ze względu na odchylenie oka. Wówczas choroba dzieli się na: Zeza zbieżnego – kiedy oko odchyla się w stronę nosa, Zeza rozbieżnego – kiedy oko odchyla się w stronę skroni, Zeza ku górze, Zeza ku dołowi, Zeza skośnego. Dodatkowo lekarz okulista może wyznaczyć kąt zeza, czyli wielkość odchylenia zezowego, co może być stałe bądź zmienne. Badania pokazują, że zez, który występuje u dzieci poniżej 8. roku życia, mający charakter jednostronny i jawny, może przyczyniać się do zaburzeń pracy mózgu, ponieważ obrazy wysłane do mózgu drogą nerwową z chorego oka często są tłumione. Stanowi to przyczynę niedowidzenia oka zezującego. Taki rodzaj schorzenia może prowadzić do niewykształcenia bądź utraty środkowej fiksacji siatkówkowej, czyli zdolności nakierowania plamki żółtej na dany przedmiot. Takie nieprawidłowości rozwijają się w bardzo krótkim czasie, dlatego ważne jest szybkie podjęcie interwencji chirurgicznej, w celu zoperowania chorego oka. Jeśli zez wystąpi u osoby dorosłej bądź w wieku młodzieńczym, wówczas pojawia się podwójne widzenie. Nie ma wtedy zagrożenia niedowidzeniem bądź powstaniem nieprawidłowości siatkówkowych. Oprócz zeza jawnego wyróżnia się także zeza ukrytego, który może prowadzić do zaburzeń równowagi napięcia mięśni ocznych. U małych dzieci nie wpływa na powstanie widzenia obuocznego, ujawnia się on bowiem wtedy, gdy widzenie obuoczne zostaje osłabione z powodu urazu, stresu czy zmęczenia. Najczęściej występującą postacią zeza jest zez towarzyszący. W takim przypadku oko zezujące asystuje w ruchach oku prowadzącemu, zachowując przy tym stały kąt odchylenia. Jego skutkiem jest niedowidzenie chorego oka. Zez nietowarzyszący zaś – porażenny – polega na zaburzeniu ruchów gałki ocznej. Ruch w stronę porażonego mięśnia nie jest możliwy do wykonania bądź jest znacznie osłabiony. Może on dotknąć jednej albo obu gałek ocznych jednocześnie. Przyczyny i objawy zeza Wśród głównych przyczyn powstawania zeza wymienia się niewymiarowość oka – wady refrakcji, choroby gałki ocznej lub samego oczodołu, a także schorzenia mięśni ocznych i ich unerwienia. Dodatkowo czynnikiem wywołującym mogą być choroby ośrodkowego układu nerwowego czy czynniki genetyczne. Zdarzają się jednak przypadki pacjentów, kiedy nie można określić konkretnej przyczyny powstania zeza. Do najważniejszych objawów tego schorzenia jest nierównoległe ustawienie gałek ocznych, co może stwarzać defekty estetyczne (z wyjątkiem zeza ukrytego). Czasami też zez ujawnia się w wyniku osłabienia obuocznego widzenia – pacjent często widzi podwójnie, co określa się „ostrym zezem”. Częstym jest również zez towarzyszący, pomimo że oko zachowuje prawidłowość ruchów. Oko zezujące widzi zazwyczaj słabiej. W zezie naprzemiennym jednak ostrość widzenia pozostaje zachowana. Zez porażenny skutkuje zaburzeniami ruchów gałki ocznej i podwójnym widzeniem. Leczenie zeza Zez ukryty występuje u 50% populacji, a najskuteczniejsze leczenie przeprowadza się jeszcze w wieku dziecięcym. Zeza leczy się często operacyjnie. Przed skierowaniem na zabieg należy przejść szereg dokładnych badań diagnostycznych, by dodatkowo lekarz mógł dobrać odpowiednią terapię. Wśród takich badań znajdują się: morfologia z rozmazem, cukier, badanie na obecność antygenu HBS, badanie HCV, badanie układu krzepnięcia, poziomu sodu i potasu, a także badanie EKG i RTG klatki piersiowej. Dodatkowo warto przed planowaną operacją zaszczepić się przeciwko żółtaczce wszczepiennej typu B. W czasie operacji pacjent musi być zdrowy, bez objawów infekcji górnych dróg oddechowych tj. kataru, kaszlu itd. Operacje zeza polegają na osłabieniu bądź wzmocnieniu odpowiednich mięśni zewnątrzgałkowych, czyli tych, które odpowiadają za ruchy gałki ocznej. Najlepszy efekt uzyskuje się poprzez skrócenie mięśnia lub odcięcie go i przyszycie bardziej do tyłu od pierwotnego przyczepu. Takie zabiegi przeprowadzane są w sposób tradycyjny, czyli z wykorzystaniem znieczulenia i nacięcia chirurgicznego. Operacje zeza przeprowadzane są w narkozie ogólnej i zwykle w trybie ambulatoryjnym. Pacjent na oddział zjawia się na czczo, a po kilku godzinach po zabiegu zostaje wypisany do domu. Co po operacji? Cały zabieg trwa około 30 minut, a pacjent po kilku godzinach może opuścić oddział szpitalny. Po operacji na oko, na którym wykonywany był zabieg, zakłada się opatrunek na najbliższą dobę. Przez kilka następnych tygodni pacjent stosuje krople przeciwzapalne i w przypadku ropienia oka, przemywa je letnią, przegotowaną wodą lub solą fizjologiczną. Przez kilka tygodni po operacji oko może być zaczerwienione, obrzęknięte i obolałe, co więcej może łzawić. Szwy pooperacyjne zazwyczaj rozpuszczają się same po około 6 tygodniach, więc nie ma potrzeby, by udawać się na wizytę w celu ich zdjęcia. Przez miesiąc po zabiegu zabronione jest pływanie, a przez 2-3 tygodnie należy unikać dużych wysiłków fizycznych. Zalecane są także wizyty kontrolne – pierwsza 7 dni po operacji, kolejna 2-3 miesiące później, by ocenić efekty operacji zeza i zaplanować dalszy tok postępowania.